Hướng dẫn cách đọc báo cáo tài chính cho người mới chi tiết

Cách đọc báo cáo tài chính là kỹ năng quan trọng mà mọi doanh nhân, nhà đầu tư và người làm tài chính cần nắm vững. Báo cáo tài chính không chỉ phản ánh tình hình kinh doanh mà còn là công cụ đánh giá hiệu quả hoạt động và đưa ra quyết định chiến lược. Bài viết này OPES sẽ hướng dẫn bạn từng bước để hiểu rõ và phân tích báo cáo tài chính một cách chính xác nhất.

1. Tầm quan trọng của việc đọc hiểu báo cáo tài chính

Báo cáo tài chính đóng vai trò như "lá phổi" của doanh nghiệp, phản ánh toàn bộ hoạt động kinh doanh và tình hình tài chính. Khả năng đọc hiểu báo cáo tài chính mang lại giá trị khác nhau cho từng đối tượng:

>>> Xem thêm: Điểm danh 28+ các chỉ số tài chính doanh nghiệp cần nắm rõ

2. Cấu trúc và thành phần của báo cáo tài chính

Theo Điều 100 của Thông tư 200/2014/TT-BTC, một báo cáo tài chính hoàn chỉnh bao gồm các thành phần sau:

3. Hướng dẫn chi tiết cách đọc báo cáo tài chính

3.1. Bước 1: Kiểm tra ý kiến của kiểm toán viên

Điểm khởi đầu quan trọng nhất khi phân tích báo cáo tài chính là xem xét ý kiến của kiểm toán viên để đánh giá độ tin cậy của số liệu. Ý kiến kiểm toán được phân loại thành 4 mức độ:

• Chấp nhận toàn phần: Báo cáo phản ánh trung thực, hợp lý và không có sai sót đáng kể.

• Ngoại trừ: Một số thông tin chưa được xác thực hoặc không rõ ràng do không tuân thủ quy định.

• Không chấp nhận: Báo cáo thiếu tính trung thực hoặc không hợp lý.

• Từ chối: Kiểm toán viên không thể đưa ra kết luận do thiếu thông tin.

Cần xem xét kỹ ý kiến của kiểm tra viên trước khi quyết định đầu tư

3.2. Bước 2: Phân tích bảng cân đối kế toán

Bảng cân đối kế toán phản ánh tình hình tài sản và nguồn vốn của doanh nghiệp tại một thời điểm cụ thể. Để đọc hiểu bảng này hiệu quả, cần thực hiện một số bước cơ bản. Trước tiên, liệt kê các hạng mục chính trong phần tài sản và nguồn vốn. 

Tiếp theo, tính toán tỷ lệ phần trăm của từng khoản mục so với tổng tài sản hoặc tổng nguồn vốn, đồng thời theo dõi sự biến động của các khoản này qua các kỳ kế toán. Cuối cùng, chú ý ghi nhận những khoản mục có tỷ trọng lớn hoặc biến động bất thường để đánh giá chính xác tình hình tài chính của doanh nghiệp.

Các chỉ số quan trọng cần chú ý:

3.3. Bước 3: Đọc báo cáo kết quả kinh doanh

Báo cáo này phản ánh khả năng sinh lời và hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp thông qua việc phân tích các chỉ số tài chính quan trọng. Quy trình phân tích bao gồm ba bước chính: đầu tiên là phân loại và nhóm các khoản doanh thu và chi phí theo từng mục cụ thể.

Tiếp theo, tính toán tỷ lệ của từng khoản mục so với tổng doanh thu hoặc tổng chi phí để so sánh mức độ biến động giữa các kỳ; cuối cùng, tiến hành phân tích nguyên nhân dẫn đến những thay đổi đó nhằm đánh giá hiệu quả hoạt động và đưa ra các giải pháp điều chỉnh phù hợp.

Chỉ số đánh giá quan trọng:

3.4. Bước 4: Phân tích báo cáo lưu chuyển tiền tệ

Báo cáo lưu chuyển tiền tệ phản ánh khả năng tạo ra và sử dụng tiền mặt của doanh nghiệp, từ đó giúp đánh giá hiệu quả quản lý dòng tiền. Để phân tích báo cáo này, trước tiên cần phân loại các khoản thu chi theo từng nhóm hoạt động như hoạt động kinh doanh, đầu tư và tài chính. 

Tiếp theo, tính toán tỷ trọng từng khoản mục và theo dõi xu hướng biến động qua các kỳ. Cuối cùng, cần tìm hiểu nguyên nhân gây ra sự thay đổi trong dòng tiền để đưa ra những đánh giá chính xác và đề xuất phù hợp cho hoạt động tài chính doanh nghiệp.

Ba nhóm dòng tiền chính:

• Dòng tiền từ hoạt động kinh doanh: Tiền từ hoạt động sản xuất kinh doanh chính.

• Dòng tiền từ hoạt động đầu tư: Liên quan đến mua bán, đầu tư tài sản.

• Dòng tiền từ hoạt động tài chính: Liên quan đến vốn chủ sở hữu và vay nợ.

Lưu ý quan trọng: Dòng tiền từ hoạt động kinh doanh luôn dương trong nhiều kỳ là dấu hiệu tích cực, ngược lại nếu âm liên tục thì doanh nghiệp có thể phải đi vay để bù đắp.

Đọc kỹ báo cáo chuyển lưu dòng tiền để nắm được cụ thể tình hình thực tế

3.5. Bước 5: Đọc thuyết minh báo cáo tài chính

Thuyết minh báo cáo tài chính cung cấp thông tin chi tiết và giải thích rõ hơn về các số liệu được trình bày trong các báo cáo tài chính chính. Nội dung thuyết minh bao gồm: đặc điểm hoạt động và kỳ kế toán của công ty, đơn vị tiền tệ sử dụng và các chuẩn mực kế toán đang được áp dụng. 

Bên cạnh đó, thuyết minh còn trình bày các chính sách kế toán cụ thể mà doanh nghiệp áp dụng cũng như các thông tin bổ sung giúp người đọc hiểu rõ hơn về các khoản mục trong báo cáo tài chính.

3.6. Bước 6: Đưa ra phân tích tổng hợp

Sau khi đọc và hiểu toàn bộ báo cáo tài chính, bạn có thể đưa ra những đánh giá quan trọng về tình hình tài chính của doanh nghiệp. Cụ thể, có thể phân tích khả năng thanh toán và tính thanh khoản để xem doanh nghiệp có đủ tiền trả nợ ngắn hạn hay không. Đồng thời, xem xét mức độ sử dụng đòn bẩy tài chính để đánh giá rủi ro tài chính tiềm ẩn. 

Ngoài ra, khả năng sinh lời và hiệu quả hoạt động cũng là yếu tố then chốt phản ánh mức độ thành công trong kinh doanh. Chất lượng dòng tiền và năng lực tài chính tổng thể sẽ giúp xác định mức độ bền vững của doanh nghiệp. Những phân tích này không chỉ giúp chủ doanh nghiệp định hướng phát triển mà còn hỗ trợ nhà đầu tư và ngân hàng đưa ra các quyết định tài chính chính xác và hợp lý.

>>> Xem thêm: Chỉ số CIR là gì? cách tính, ý nghĩa và cách tối ưu chỉ số cir

4. Những lưu ý quan trọng khi đọc báo cáo tài chính

Khi phân tích báo cáo tài chính, bạn cần đặc biệt chú ý đến 8 "tín hiệu cảnh báo" có thể ảnh hưởng đến tình hình tài chính của doanh nghiệp:

• Tỷ lệ nợ trên vốn chủ sở hữu tăng cao: Đặc biệt nguy hiểm khi vượt quá 100%, cho thấy doanh nghiệp đang sử dụng đòn bẩy quá mức.

• Doanh thu suy giảm liên tục: Xu hướng giảm qua nhiều năm phản ánh hiệu quả kinh doanh kém.

• Chi phí bất thường trong mục "Chi phí khác": Cần xác định rõ nguyên nhân và khả năng tái diễn.

•  Dòng tiền không ổn định: Báo hiệu việc ghi nhận dòng tiền không phù hợp với thực tế kinh doanh.

• Khoản phải thu và tồn kho tăng nhanh: Cho thấy doanh nghiệp đang "đóng băng" vốn vào những khoản không sinh lời.

•  Phát hành cổ phiếu liên tục: Có thể dẫn đến pha loãng giá trị cổ phiếu.

• Nợ vay cao hơn tài sản đảm bảo: Dấu hiệu của việc sử dụng đòn bẩy tài chính không an toàn.

•  Biên lợi nhuận gộp giảm: Phản ánh tình hình kinh doanh đang gặp khó khăn.

Các bài viết liên quan: 

• Capex là gì? Ý nghĩa và cách tính chi phí vốn cho doanh nghiệp

• Bull trap là gì? Dấu hiệu, nguyên nhân và cách phòng tránh

Cách đọc báo cáo tài chính hiệu quả đòi hỏi sự kiên nhẫn và thực hành thường xuyên. Bằng cách nắm vững các bước phân tích và chú ý đến những tín hiệu cảnh báo mà OPES nêu trên, bạn sẽ có thể đưa ra những đánh giá chính xác về tình hình tài chính của doanh nghiệp, từ đó hỗ trợ việc đưa ra các quyết định kinh doanh và đầu tư thông minh. Ra đời từ năm 2018, OPES mang trong mình DNA công nghệ cùng sức mạnh từ hệ sinh thái số thuộc VPBank, đang từng bước khẳng định vị thế nhà bảo hiểm số hàng đầu tại Việt Nam. Với sự thấu hiểu thị trường & khách hàng, OPES sở hữu danh mục sản phẩm bảo hiểm phi nhân thọ đa dạng như: Sống vui khỏe, Ở an nhiên, Lái chu toàn và nhiều sản phẩm thêm TRẢI NGHIỆM MỚI cho cuộc sống tối ưu.