Đòn bẩy tài chính là gì? Công thức tính và cách dùng hiệu quả

Đòn bẩy tài chính đang ngày càng được nhắc đến nhiều trong cộng đồng đầu tư và kinh doanh Việt Nam. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ bản chất và cách vận hành của công cụ tài chính này. Bìa viết này của OPES sẽ giải mã toàn bộ những điều cần biết về đòn bẩy tài chính, từ khái niệm, phương pháp tính toán đến những kinh nghiệm thực chiến quý báu.

1. Đòn bẩy tài chính là gì?

Đòn bẩy tài chính là phương thức sử dụng nguồn vốn vay để tham gia các hoạt động đầu tư hoặc kinh doanh nhằm gia tăng khả năng sinh lời. Cốt lõi của đòn bẩy tài chính nằm ở việc "vay tiền để đầu tư", với kỳ vọng tỷ suất lợi nhuận từ khoản đầu tư sẽ cao hơn chi phí đi vay.

Để hiểu rõ hơn về đòn bẩy tài chính, chúng ta có thể hình dung như việc sử dụng một cây đòn bẩy vật lý. Với một lực nhỏ, ta có thể nâng được vật nặng gấp nhiều lần nhờ đòn bẩy. Tương tự, với một khoản vốn nhỏ, nhà đầu tư có thể "nâng" được những khoản đầu tư lớn hơn nhiều lần nhờ vào việc vay mượn.

Đặc điểm "hai mặt" của đòn bẩy tài chính thể hiện rõ qua tác động kép của nó. Khi thị trường đi lên và khoản đầu tư sinh lời tốt, lợi nhuận sẽ được nhân lên theo tỷ lệ đòn bẩy. Ngược lại, khi thị trường đi xuống, thua lỗ cũng sẽ được khuếch đại tương ứng.

Ví dụ minh họa: Chị Lan có 500 triệu đồng và muốn mua một căn hộ 1,5 tỷ đồng. Chị quyết định vay thêm 1 tỷ đồng từ ngân hàng với lãi suất 9% mỗi năm. Sau 18 tháng, căn hộ tăng giá lên 1,8 tỷ đồng. Chị Lan bán căn hộ, thu về 300 triệu lợi nhuận từ việc tăng giá. Sau khi trừ đi khoảng 135 triệu tiền lãi vay (9% x 1 tỷ x 1,5 năm), lợi nhuận ròng là 165 triệu, tương đương 33% trên vốn ban đầu 500 triệu.

Nếu chị Lan không sử dụng đòn bẩy tài chính mà chỉ mua căn hộ 500 triệu phù hợp với số vốn có, với mức tăng giá 20% tương tự, lợi nhuận chỉ là 100 triệu (20%). Như vậy, nhờ đòn bẩy tài chính, tỷ suất sinh lời đã tăng từ 20% lên 33%.

Tuy nhiên, nếu giá căn hộ giảm 15% xuống còn 1,275 tỷ, chị Lan sẽ lỗ 225 triệu từ việc bán căn hộ, cộng với 135 triệu lãi vay, tổng thua lỗ 360 triệu, tương đương 72% vốn ban đầu. Đây chính là minh chứng cho tính chất "dao hai lưỡi" của đòn bẩy tài chính.

Đòn bẩy tài chính là việc sử dụng nợ vay để tăng lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu

2. Công thức tính đòn bẩy tài chính

Để đo lường và kiểm soát mức độ đòn bẩy tài chính, các chuyên gia tài chính đã phát triển nhiều công thức tính toán khác nhau, mỗi công thức phù hợp với những mục đích và đối tượng cụ thể.

Cách tính thứ nhất: Tỷ lệ Nợ so với Tổng Tài sản

Công thức: Hệ số = Tổng giá trị nợ vay / Tổng giá trị tài sản

Ví dụ thực tế: Anh Minh sở hữu một danh mục tài sản trị giá 5 tỷ đồng, trong đó có 3 tỷ đồng là tiền vay. Hệ số đòn bẩy tài chính = 3/5 = 0,6 hay 60%. Điều này có nghĩa 60% tài sản của anh được tài trợ bằng vốn vay.

Cách tính thứ hai: Tỷ lệ Nợ so với Vốn Chủ sở hữu

Công thức: Hệ số = Tổng giá trị nợ vay / Vốn chủ sở hữu

Tiếp tục ví dụ trên, vốn chủ sở hữu của anh Minh là 2 tỷ đồng (5 tỷ - 3 tỷ). Tỷ lệ D/E = 3/2 = 1,5. Điều này cho biết cứ 1 đồng vốn tự có, anh Minh đã vay 1,5 đồng.

Công thức Hệ số Tác động Đòn bẩy (DFL)

DFL = Lợi nhuận trước lãi vay và thuế / (Lợi nhuận trước lãi vay và thuế - Chi phí lãi vay)

Ví dụ ứng dụng: Công ty XYZ có lợi nhuận trước lãi vay và thuế (EBIT) là 800 triệu đồng, chi phí lãi vay hàng năm là 200 triệu đồng. DFL = 800/(800-200) = 1,33. Con số này cho biết khi EBIT thay đổi 1%, lợi nhuận ròng sẽ thay đổi 1,33%.

Việc hiểu và áp dụng chính xác các công thức này giúp nhà đầu tư có cái nhìn định lượng về mức độ rủi ro và cơ hội khi sử dụng đòn bẩy tài chính.

>>> Xem thêm: Định chế tài chính là gì? Phân loại và vai trò đối với nền kinh tế

3. Ưu điểm và rủi ro của đòn bẩy tài chính

Mỗi công cụ tài chính đều có hai mặt, và đòn bẩy tài chính không phải ngoại lệ. Việc nắm rõ ưu nhược điểm sẽ giúp nhà đầu tư đưa ra quyết định hợp lý.

Những lợi ích đáng kể:

Lợi ích lớn nhất của đòn bẩy tài chính là khả năng mở rộng quy mô đầu tư vượt xa khả năng vốn hiện có. Điều này đặc biệt có ý nghĩa trong thời đại cơ hội đầu tư xuất hiện và biến mất nhanh chóng. Thay vì phải chờ đợi tích lũy đủ vốn, nhà đầu tư có thể nhanh chóng nắm bắt cơ hội và tham gia thị trường.

Đòn bẩy tài chính cũng tạo ra hiệu ứng "tăng tốc tích lũy tài sản". Khi được sử dụng đúng cách trong môi trường thị trường tăng trưởng, lợi nhuận được khuếch đại sẽ giúp nhà đầu tư nhanh chóng tăng khối lượng tài sản, từ đó tạo điều kiện cho những khoản đầu tư lớn hơn trong tương lai.

Đối với doanh nghiệp, đòn bẩy tài chính cho phép mở rộng hoạt động sản xuất kinh doanh, đầu tư vào công nghệ tiên tiến, mở rộng thị trường mà không cần chờ đợi tích lũy lợi nhuận nội bộ. Điều này giúp doanh nghiệp duy trì tính cạnh tranh và nắm bắt cơ hội tăng trưởng.

Sử dụng đòn bẩy tài chính có thể khuếch đại lợi nhuận khi doanh nghiệp kinh doanh hiệu quả

Những rủi ro cần cảnh giác:

Rủi ro đầu tiên và nghiêm trọng nhất của đòn bẩy tài chính là khả năng "thổi phồng" thua lỗ. Khi thị trường đi ngược chiều mong đợi, nhà đầu tư không chỉ mất tiền từ sụt giá tài sản mà còn phải gánh chịu áp lực từ các khoản vay. Trong trường hợp xấu, tài sản có thể bị bán tháo hoặc tịch thu để trả nợ.

Áp lực tâm lý từ việc có nợ vay thường xuyên cũng là một yếu tố không thể xem nhẹ. Nhiều nhà đầu tư đã đưa ra những quyết định vội vàng, thiếu sáng suốt dưới áp lực phải trả nợ đúng hạn, dẫn đến những thua lỗ không đáng có.

Đòn bẩy tài chính cao cũng làm hạn chế khả năng tiếp cận nguồn vốn mới. Các tổ chức tín dụng thường đánh giá nghiêm ngặt tỷ lệ nợ của khách hàng trước khi quyết định cho vay. Khách hàng có tỷ lệ nợ cao thường phải chấp nhận lãi suất cao hơn hoặc có thể bị từ chối vay.

Rủi ro thanh khoản cũng cần được xem xét. Trong những giai đoạn thị trường khó khăn, việc chuyển đổi tài sản thành tiền mặt để trả nợ có thể trở nên khó khăn, buộc nhà đầu tư phải bán tài sản với giá thấp hơn giá trị thực.

4. Ứng dụng đòn bẩy tài chính trong đầu tư & kinh doanh

Đòn bẩy tài chính được ứng dụng linh hoạt trong nhiều lĩnh vực đầu tư khác nhau, mỗi lĩnh vực có những đặc thù và yêu cầu riêng biệt về mức độ và phương thức sử dụng.

4.1. Đầu tư chứng khoán

Trong lĩnh vực chứng khoán, đòn bẩy tài chính thường được áp dụng qua hình thức margin trading (giao dịch ký quỹ). Đây là phương pháp cho phép nhà đầu tư mua cổ phiếu với giá trị lớn hơn số tiền thực có bằng cách thế chấp cổ phiếu hiện có hoặc ký quỹ tiền mặt.

Đối với nhà đầu tư mới tham gia thị trường chứng khoán, mức đòn bẩy tài chính được khuyến nghị không nên vượt quá 1:2. Tức là với 100 triệu đồng vốn tự có, chỉ nên vay thêm tối đa 200 triệu để đầu tư. Mức độ này giúp kiểm soát rủi ro trong phạm vi có thể quản lý được.

Kinh nghiệm thực tế cho thấy việc thiết lập ngưỡng cắt lỗ ở mức 8-12% là hợp lý khi sử dụng đòn bẩy tài chính trong chứng khoán. Điều này có nghĩa khi giá trị danh mục giảm xuống mức này, nhà đầu tư nên cân nhắc bán ra để bảo toàn vốn và tránh rủi ro margin call.

Thời điểm tối ưu để sử dụng đòn bẩy tài chính trong chứng khoán là khi thị trường có xu hướng tăng rõ ràng, thanh khoản tốt và nhà đầu tư có kiến thức sâu về doanh nghiệp được đầu tư. Tránh sử dụng đòn bẩy trong giai đoạn thị trường biến động mạnh hoặc có nhiều thông tin tiêu cực.

4.2. Kinh doanh bất động sản

Bất động sản là lĩnh vực có truyền thống sử dụng đòn bẩy tài chính lâu đời và được xem là tương đối an toàn. Đặc điểm của tài sản bất động sản có giá trị cao, tính thanh khoản tương đối ổn định và xu hướng tăng giá dài hạn tạo điều kiện thuận lợi cho việc áp dụng đòn bẩy.

Trong đầu tư bất động sản, tỷ lệ vay thông thường dao động từ 65-80% giá trị tài sản, tùy thuộc vào chính sách của từng ngân hàng và khả năng tài chính của khách hàng. Nhiều nhà đầu tư chuyên nghiệp thường áp dụng chiến lược vay 70% và kỳ vọng tỷ suất sinh lời tổng hợp (từ tăng giá và cho thuê) đạt 12-15% mỗi năm.

Chiến lược phổ biến trong đầu tư bất động sản cho thuê là sử dụng dòng tiền từ việc cho thuê để trang trải một phần hoặc toàn bộ chi phí lãi vay. Cách tiếp cận này giúp giảm áp lực tài chính và tạo ra dòng tiền ổn định trong khi chờ đợi tài sản tăng giá.

Khi đầu tư bất động sản bằng đòn bẩy tài chính, việc chọn lựa vị trí có tiềm năng phát triển, nghiên cứu quy hoạch đô thị và đánh giá khả năng thanh khoản trong tương lai là những yếu tố then chốt quyết định thành công của khoản đầu tư.

Doanh nghiệp cần cân nhắc chi phí vay và khả năng trả nợ trước khi tăng đòn bẩy

>>> Xem thêm: Rủi ro tín dụng là gì? Phân loại và cách quản trị rủi ro hiệu quả

5. Cách sử dụng đòn bẩy tài chính hiệu quả

Để tận dụng tối đa lợi ích và giảm thiểu rủi ro của đòn bẩy tài chính, nhà đầu tư cần tuân thủ những nguyên tắc và chiến lược được kiểm chứng qua thực tế.

• Nguyên tắc đánh giá khả năng tài chính: Trước khi quyết định sử dụng đòn bẩy tài chính, hãy thực hiện một cuộc "kiểm toán" tài chính cá nhân hoặc doanh nghiệp một cách trung thực. Điều này bao gồm việc đánh giá thu nhập ổn định, các khoản chi tiêu cố định, khả năng thanh toán trong các tình huống bất lợi và mức độ chấp nhận rủi ro cá nhân.

• Chiến lược thời điểm: Đòn bẩy tài chính phát huy hiệu quả tối đa trong giai đoạn thị trường có xu hướng tăng trưởng rõ ràng và ổn định. Tránh sử dụng đòn bẩy trong thời kỳ kinh tế suy thoái, lãi suất tăng cao hoặc khi các chỉ số kinh tế cho thấy dấu hiệu bất ổn.

• Quản lý rủi ro tập trung: Không nên tập trung toàn bộ đòn bẩy tài chính vào một loại tài sản hoặc một thị trường duy nhất. Việc đa dạng hóa giúp phân tán rủi ro và tăng cơ hội sinh lời ổn định. Ví dụ, có thể kết hợp đầu tư bất động sản với cổ phiếu hoặc trái phiếu.

• Xây dựng quỹ dự phòng: Luôn duy trì một khoản dự phòng tương đương ít nhất 6-12 tháng chi phí trả nợ. Điều này giúp đảm bảo khả năng thanh toán trong trường hợp thu nhập bị gián đoạn hoặc tài sản mất thanh khoản tạm thời.

• Theo dõi và điều chỉnh linh hoạt: Thường xuyên đánh giá lại hiệu quả của các khoản đầu tư sử dụng đòn bẩy tài chính. Khi thấy dấu hiệu thị trường chuyển hướng tiêu cực, hãy sẵn sàng giảm bớt mức độ đòn bẩy hoặc chuyển sang các tài sản an toàn hơn.

Một mức đòn bẩy tài chính hợp lý giúp doanh nghiệp tối ưu hóa hiệu quả sử dụng vốn

6. Câu hỏi thường gặp về đòn bẩy tài chính

Dưới đây là những câu hỏi được nhiều nhà đầu tư quan tâm nhất về đòn bẩy tài chính cùng với những lời giải đáp chi tiết từ góc nhìn thực tiễn.

6.1. Đòn bẩy bao nhiêu là an toàn?

Mức đòn bẩy tài chính an toàn phụ thuộc vào nhiều yếu tố như kinh nghiệm đầu tư, khả năng tài chính, loại tài sản và điều kiện thị trường. Đối với nhà đầu tư cá nhân mới bắt đầu, mức đòn bẩy 1:1 đến 1:2 được coi là phù hợp để làm quen và học hỏi kinh nghiệm. Nhà đầu tư có kinh nghiệm có thể sử dụng mức cao hơn, nhưng không nên vượt quá 1:4 để đảm bảo an toàn. Trong lĩnh vực bất động sản, việc vay 60-70% giá trị tài sản được coi là mức độ chuẩn. Quan trọng nhất là đảm bảo dòng tiền từ đầu tư có thể trang trải được chi phí vay ngay cả trong tình huống bất lợi.

6.2. Có nên dùng đòn bẩy tài chính khi lãi suất tăng?

Khi lãi suất tăng, chi phí sử dụng đòn bẩy tài chính sẽ tăng theo, làm giảm lợi nhuận kỳ vọng từ đầu tư. Trong tình huống này, nhà đầu tư cần tính toán lại một cách cẩn thận để đảm bảo tỷ suất sinh lời từ đầu tư vẫn cao hơn chi phí vay sau khi điều chỉnh. Nếu mức chênh lệch trở nên quá nhỏ (dưới 3-5%), nên cân nhắc giảm bớt hoặc tạm dừng sử dụng đòn bẩy. Tuy nhiên, nếu có cơ hội đầu tư đặc biệt hấp dẫn hoặc là những tài sản có khả năng chống lạm phát tốt, vẫn có thể tiếp tục sử dụng đòn bẩy tài chính với mức độ thận trọng hơn.

6.3. Cách tính lợi nhuận khi dùng đòn bẩy tài chính?

Công thức tính lợi nhuận khi sử dụng đòn bẩy tài chính: Tỷ suất lợi nhuận = (Giá trị tài sản cuối kỳ - Giá trị tài sản đầu kỳ - Tổng chi phí vay) / Vốn chủ sở hữu ban đầu × 100%. Trong đó, tổng chi phí vay bao gồm lãi suất, phí ngân hàng và các chi phí liên quan khác. Ví dụ cụ thể: Đầu tư 4 tỷ đồng bằng cách sử dụng 1,5 tỷ vốn tự có và vay 2,5 tỷ với lãi suất 10%/năm. Sau một năm, tài sản có giá trị 4,6 tỷ đồng. Lợi nhuận từ tăng giá: 600 triệu. Chi phí lãi vay: 250 triệu. Lợi nhuận ròng: 350 triệu. Tỷ suất lợi nhuận: 350/1500 = 23,3%.

Các bài viết liên quan:

• Tự do tài chính là gì? Bí quyết độc lập tài chính nhanh nhất

• Thu nhập thụ động là gì? 10 Cách tạo thu nhập thụ động 2025

OPES hy vọng những thông tin chi tiết về đòn bẩy tài chính trong bài viết này đã cung cấp cho bạn những kiến thức hữu ích và cái nhìn thực tế để có thể áp dụng vào hoạt động đầu tư và kinh doanh của mình một cách thông minh và hiệu quả. Ra đời từ năm 2018, OPES mang trong mình DNA công nghệ cùng sức mạnh từ hệ sinh thái số thuộc VPBank, đang từng bước khẳng định vị thế nhà bảo hiểm số hàng đầu tại Việt Nam. Với sự thấu hiểu thị trường & khách hàng, OPES sở hữu danh mục sản phẩm bảo hiểm phi nhân thọ đa dạng, không chỉ mang lại những giải pháp tối ưu, mà còn đồng hành trên mọi hành trình trải nghiệm của Khách hàng và Đối tác với đa điểm chạm dựa trên công nghệ tiên tiến: Sống vui khỏe, Ở an nhiên, Lái chu toàn và nhiều sản phẩm thêm TRẢI NGHIỆM MỚI cho cuộc sống tối ưu. Bạn có thể xem thêm thông tin chi tiết tại: https://opes.com.vn/.