Phân biệt cổ phiếu và trái phiếu: So sánh chi tiết, nên chọn gì?

Phân biệt cổ phiếu và trái phiếu là câu hỏi quan trọng mà mọi nhà đầu tư cần giải đáp trước khi tham gia thị trường tài chính. Hãy cùng OPES khám phá sâu những điểm tương đồng và khác biệt của cổ phiếu và trái phiếu để bạn có thể đưa ra quyết định đầu tư sáng suốt.

1. Khái niệm cổ phiếu và trái phiếu

Trong thế giới đầu tư, việc nắm vững khái niệm cơ bản sẽ giúp bạn phân biệt cổ phiếu và trái phiếu một cách chính xác và hiệu quả nhất.

1.1. Cổ phiếu là gì? Gồm các loại nào?

Cổ phiếu đại diện cho một phần quyền sở hữu trong doanh nghiệp, biến bạn thành đồng chủ sở hữu của công ty đó. Khi sở hữu cổ phiếu, bạn không chỉ đơn thuần là nhà đầu tư mà còn là người có tiếng nói trong các quyết định quan trọng của doanh nghiệp.

Đặc điểm chính của cổ phiếu:

• Thể hiện quyền sở hữu lâu dài, không có thời hạn kết thúc.

• Lợi nhuận nhận được không cố định, tùy thuộc vào hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp.

• Có quyền dự họp đại hội cổ đông và tham gia bỏ phiếu các quyết định quan trọng.

• Tiềm năng gia tăng giá trị cao nếu doanh nghiệp phát triển mạnh.

Các dạng cổ phiếu chủ yếu:

Cổ phiếu phổ thông: Loại này mang lại quyền biểu quyết đầy đủ và cơ hội nhận cổ tức. Người sở hữu có thể tham gia vào mọi quyết định chiến lược của công ty và hưởng lợi từ sự tăng trưởng dài hạn.

Cổ phiếu đặc quyền: Được ưu tiên trong việc nhận cổ tức với mức cố định trước khi phân chia cho cổ phiếu phổ thông. Đổi lại, quyền biểu quyết thường bị hạn chế hoặc không có.

>>> Xem thêm: TOP 10 đồng tiền có giá trị cao nhất thế giới 2025

1.2. Trái phiếu là gì? Gồm các loại nào?

Trái phiếu thể hiện mối quan hệ chủ nợ - con nợ, trong đó bạn đóng vai trò cho vay và tổ chức phát hành cam kết trả lại tiền gốc cùng lãi suất theo thỏa thuận.

Đặc điểm chính của trái phiếu:

• Có kỳ hạn cụ thể, xác định rõ thời gian đáo hạn ngay từ đầu.

• Người đầu tư được hưởng lãi suất cố định hoặc theo thỏa thuận.

• Được ưu tiên thanh toán trước cổ đông nếu doanh nghiệp giải thể hoặc phá sản.

• Không có quyền tham gia quản lý hay ra quyết định trong doanh nghiệp.

Phân nhóm trái phiếu theo tổ chức phát hành:

Trái phiếu quốc gia: Nhà nước phát hành để tài trợ cho các hoạt động công và dự án phát triển. Độ an toàn cao nhất nhưng lợi suất thường khiêm tốn.

Trái phiếu từ doanh nghiệp: Các tập đoàn sử dụng công cụ này để huy động vốn mở rộng sản xuất. Lãi suất hấp dẫn hơn nhưng đi kèm rủi ro tín dụng cao hơn.

Trái phiếu có khả năng chuyển đổi: Sản phẩm đặc biệt cho phép chuyển thành cổ phiếu khi đáp ứng các điều kiện nhất định.

Cổ phiếu là phần sở hữu doanh nghiệp, còn trái phiếu là khoản vay mà bạn cho doanh nghiệp hoặc chính phủ mượn

2. Phân biệt cổ phiếu và trái phiếu

Dù cùng thuộc nhóm chứng khoán có thể giao dịch, cổ phiếu và trái phiếu mang những bản chất hoàn toàn khác biệt mà nhà đầu tư cần nắm rõ.

Một số điểm giống nhau giữa cổ phiếu và trái phiếu:

• Cả hai loại đều có thể giao dịch trên thị trường chứng khoán.

• Giá trị thay đổi tùy theo cung cầu của thị trường.

• Có thể dùng làm tài sản đảm bảo trong một số giao dịch tài chính.

• Đều nằm trong phạm vi quản lý và kiểm soát của cơ quan chức năng nhà nước.

Bảng so sánh chi tiết:

3. Ưu nhược điểm của cổ phiếu và trái phiếu

Để phân biệt cổ phiếu và trái phiếu hiệu quả, việc đánh giá toàn diện những mặt tích cực và tiêu cực của từng loại là điều không thể thiếu.

3.1. Ưu nhược điểm cổ phiếu

3.2. Ưu nhược điểm trái phiếu

4. Nên đầu tư cổ phiếu hay trái phiếu?

Việc lựa chọn giữa cổ phiếu và trái phiếu phụ thuộc vào nhiều yếu tố cá nhân và không có công thức chung cho tất cả mọi người.

Khi nào nên ưu tiên đầu tư vào cổ phiếu:

• Phù hợp với người trẻ tuổi có kế hoạch đầu tư dài hạn (7–10 năm trở lên).

• Chấp nhận biến động thị trường để tìm kiếm lợi nhuận cao.

• Có hiểu biết về tài chính và khả năng phân tích thị trường.

• Hướng đến mục tiêu tăng trưởng tài sản trong dài hạn.

• Có nguồn thu nhập ổn định, không lệ thuộc vào khoản đầu tư.

Khi nào nên ưu tiên trái phiếu:

• Ưu tiên sự ổn định và an toàn trong đầu tư.

• Mong muốn dòng tiền đều đặn, ít biến động.

• Đang hoặc sắp bước vào độ tuổi nghỉ hưu.

• Thích đầu tư an toàn, ngại rủi ro cao.

• Muốn phân bổ danh mục để giảm thiểu rủi ro tổng thể.

Phương án kết hợp thông minh: Hầu hết chuyên gia tài chính đều khuyến nghị việc phân bổ tài sản giữa cả cổ phiếu và trái phiếu. Tỷ lệ có thể điều chỉnh theo công thức đơn giản: phần trăm trái phiếu = tuổi của bạn. Ví dụ, ở tuổi 30 thì có thể đầu tư 30% trái phiếu và 70% cổ phiếu.

Giá cổ phiếu biến động mạnh, còn giá trái phiếu ổn định hơn, nhất là khi nắm giữ đến ngày đáo hạn

>>> Xem thêm: Mô hình wyckoff là gì? Các giai đoạn và cách áp dụng 2025

5. Câu hỏi thường gặp về cổ phiếu và trái phiếu

Phần này sẽ giải đáp những thắc mắc phổ biến nhất khi phân biệt cổ phiếu và trái phiếu mà nhiều nhà đầu tư thường gặp phải.

5.1. Đơn vị nào được phép phát hành cổ phiếu, trái phiếu?

Về cổ phiếu, chỉ những doanh nghiệp tổ chức dưới hình thức công ty cổ phần mới có quyền phát hành. Việc này được thực hiện khi thành lập công ty hoặc khi cần tăng vốn điều lệ, và phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định của pháp luật về doanh nghiệp.

Đối với trái phiếu, phạm vi rộng hơn nhiều: Chính phủ (qua Kho bạc Nhà nước), các bộ ngành, chính quyền địa phương, và doanh nghiệp đủ điều kiện đều có thể phát hành. Mỗi loại phát hành đều có những tiêu chuẩn riêng về năng lực tài chính và tuân thủ pháp luật.

5.2. Rủi ro khi đầu tư cổ phiếu và trái phiếu?

Cổ phiếu mang rủi ro cao hơn đáng kể do giá trị có thể thay đổi drastically theo hiệu quả kinh doanh và tâm lý nhà đầu tư. Những rủi ro chính gồm: khả năng kinh doanh thua lỗ, thị trường suy thoái, thanh khoản giảm và sức mua tiền tệ bị xói mòn.

Với trái phiếu, mức rủi ro thấp hơn nhưng không phải không có. Rủi ro chủ yếu đến từ khả năng không thu hồi được tiền (default risk), biến động lãi suất làm giảm giá trái phiếu, và lạm phát làm giảm giá trị thực của các khoản thanh toán.

5.3. Khi doanh nghiệp phá sản, ai được ưu tiên thanh toán trước?

Thứ tự ưu tiên rất rõ ràng: đầu tiên là các nghĩa vụ với nhà nước (thuế) và người lao động (lương), sau đó đến các chủ nợ (trong đó có người nắm giữ trái phiếu), và cuối cùng mới là các cổ đông.

Trong nhóm cổ đông, người sở hữu cổ phiếu đặc quyền sẽ được thanh toán trước so với cổ phiếu phổ thông. Đây chính là lý do tại sao khi phân biệt cổ phiếu và trái phiếu, trái phiếu được đánh giá là an toàn hơn về mặt bảo toàn vốn.

Khi doanh nghiệp phá sản, người nắm trái phiếu được ưu tiên thanh toán trước cổ đông

5.4. Có thể chuyển nhượng, mua bán cổ phiếu và trái phiếu không?

Hoàn toàn có thể. Cả hai loại chứng khoán đều được phép giao dịch tự do trên thị trường, tạo ra tính linh hoạt cao cho nhà đầu tư khi muốn thay đổi danh mục hoặc rút vốn.

Tuy nhiên, mức độ dễ dàng trong giao dịch có thể khác nhau. Cổ phiếu của các công ty lớn thường có thanh khoản cao, dễ mua bán. Ngược lại, một số trái phiếu doanh nghiệp có thể có khối lượng giao dịch thấp, gây khó khăn khi muốn thoát vốn nhanh.

5.5. Trái phiếu Chính phủ và trái phiếu doanh nghiệp khác nhau gì?

Trái phiếu Chính phủ được bảo đảm bằng uy tín và khả năng thu thuế của Nhà nước, do đó có độ an toàn tối đa nhưng lãi suất thường ở mức khiêm tốn. Mục đích chính là huy động vốn cho ngân sách và các dự án hạ tầng.

Trái phiếu doanh nghiệp mang mức lãi suất cao hơn để bù đắp cho rủi ro tín dụng cao hơn. Hiệu quả đầu tư phụ thuộc hoàn toàn vào khả năng kinh doanh và tình hình tài chính của từng công ty cụ thể.

Việc phân biệt cổ phiếu và trái phiếu đóng vai trò nền tảng trong hành trình xây dựng danh mục đầu tư thành công. Cổ phiếu hứa hẹn tiềm năng tăng trưởng vượt trội nhưng đòi hỏi sự kiên nhẫn và khả năng chịu đựng biến động. Trái phiếu mang lại sự an tâm với thu nhập ổn định, phù hợp với những ai ưu tiên bảo toàn tài sản.

Các bài viết liên quan:

• Mô hình tam giác là gì? Phân loại và cách giao dịch hiệu quả

• Mô hình nến đảo chiều là gì? Phân loại và cách ứng dụng 2025

OPES hy vọng bài viết đã cung cấp những thông tin hữu ích giúp bạn hiểu rõ phân biệt cổ phiếu và trái phiếu, từ đó tự tin hơn trong việc đưa ra các quyết định đầu tư phù hợp với bản thân. Ra đời từ năm 2018, OPES mang trong mình DNA công nghệ cùng sức mạnh từ hệ sinh thái số thuộc VPBank, đang từng bước khẳng định vị thế nhà bảo hiểm số hàng đầu tại Việt Nam. Với sự thấu hiểu thị trường & khách hàng, OPES sở hữu danh mục sản phẩm bảo hiểm phi nhân thọ đa dạng, không chỉ mang lại những giải pháp tối ưu, mà còn đồng hành trên mọi hành trình trải nghiệm của Khách hàng và Đối tác với đa điểm chạm dựa trên công nghệ tiên tiến: Sống vui khỏe, Ở an nhiên, Lái chu toàn và nhiều sản phẩm thêm TRẢI NGHIỆM MỚI cho cuộc sống tối ưu.